میانجیگری بینالمللی
حدود چهار پنج ماه پس از شروع جنگ، و پس از آن که عراق نتوانست در دوره کوتاه مدتی که اعلام کرده بود(یک هفته بعد در تهران) به نتایج دلخواه برسد و نیروهای ایرانی سازمان یافتند، مسئله آتش بس و صحبتهای اولیه آن از سوی هیأتهای موسوم به میانجی صلح مطرح شد.
آرکی مصطفی در همین رابطه، مدعیست:
کشورهای نفتی منطقه خلیج فارس آمادگی خود را برای پرداختن ۶۰ میلیارد دلار غرامت جنگی به ایران اعلام کردند.[36]
البته وی در مورد این که واقعاً ارادهای برای پرداخت غرامت در میان کشورهای منطقه خلیجفارس و یا ضمانت اجرایی آنها وجود داشت یا خیر صحبتی نمیکند.
دکتر مسعود اخوان کاظمی(استاد علوم سیاسی) در اینباره چنین اظهار نظر میکند:
اعلام آتشبس، عقبنشینی نیروها به مرزهای بینالمللی، پرداخت غرامت و تعیین متجاوز از اصلیترین شروط برقراری صلح بین دو کشور میباشد اما در سال ۶۱ هیچ یک از موارد فوق محقق نشده بود، زیرا نیروهای عراقی در مناطق مختلف هنوز در خاک ایران بودند و بازگشتی صورت نگرفته و متجاوز از سوی سازمان ملل تعیین نشده بود و تنها نمایندهای از کشور عربستان به طور غیر رسمی و غیرقابل استناد اعلام کرد که غرامت ایران را خواهد پرداخت.[37]
در همان زمان دو هیأت میانجی صلح یعنی هیأتی از کنفرانس کشورهای اسلامی و هیأتی از کشورهای جنبش عدم تعهد به دفعات به ایران و عراق سفر کردند و طرح پیشنهادی خود را برای آتش بس با مقامات دو کشور در میان گذاشتند.[38]
بنا به ادعای آرکی مصطفی رئیس جمهور بنی صدر و همینطور فرماندهان ارتش[39] به طرح آتش بس پیشنهادی که از سوی هیأت جنبش کشورهای غیر متعهد ارائه شده بود، نظر موافق داشتند.
ابوالحسن بنیصدررئیس جمهور وقت در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۶۰ نامهای خطاب به آیتالله خمینی نوشت و پیشنهاد هیأت کشورهای غیر متعهد را به سود منافع ایران ارزیابی کرد.
آرکی مصطفی مدعیست در آن زمان سران حزب جمهوری اسلامی میکوشیدند تا مانع به اجرا درآمدن طرح پیشنهاد آتش بس هیأتهای میانجی صلح بشوند و برای نیل به این هدف از انواع شگردها سود میجستند.[40]
بر اساس فعالیتهای میانجی گرانه، قرار بود هیأت صلح از سوی جنبش غیر متعهدها در اواخر خرداد ۱۳۶۰ برای دریافت پاسخ دولت جمهوری اسلامی نسبت به پیشنهاد خود به ایران سفر کنند. محمد علی رجایی نخست وزیر وقت از طریق سفیر کوبا در ایران به هیأت مزبور خبر میدهد که «فعلاً تحولاتی در ایران در پیش است. لذا امکان پذیرش هیأت میانجی صلح از جانب ایران مقدور نیست».